Trong cuộc gặp mặt với các trí thức, văn nghệ sĩ ở chiến khu Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa cũng là một mặt trận và chúng tôi văn nghệ sĩ cũng là chiến sĩ trên mặt trận đó. Theo lời dạy của Bác, nhiều nhà văn, thi sĩ vừa cầm bút vừa cầm súng, tài năng của họ đã được bồi đắp và trưởng thành qua hai cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm trong khoảng thời gian dài và hào hùng.
Chính nghĩa bằng một bài thơ Các đồng chí Được sáng tác trong vòng thời kì 9 năm chống thực dân Pháp ghi lại một mốc son đáng nhớ trong quá trình tăng trưởng của nền thơ ca Việt Nam hiện đại. Lần trước tiên chân dung anh quân nhân cụ Hồ được tác giả mô tả bằng lối viết hiện thực qua lời kể của nhân vật về bản thân và đồng chí.
Bài thơ mở đầu bằng giọng điệu tình cảm giản dị, tự nhiên.
Quê tôi nước mặn, ruộng chua
Làng tôi đất cằn sỏi đá cày xới
Anh đấy thỉnh thoảng xa lạ với tôi
Ông trời ko hứa nhưng gặp nhau,
Súng bằng súng, đối đầu,
Đêm lạnh chung chăn thành đôi đồng tranh.
Các đồng chí!
Đó là lời tâm tư của hai người lính xa quê trong những phút giây ngơi nghỉ sau cuộc hành quân dài ngày gieo neo hay sau trận chiến xoá sổ quân thù thảm khốc.
Hưởng ứng núi sông, hàng triệu thanh niên nông dân xung phong lên đường tòng ngũ, đấu tranh bảo vệ chủ quyền, độc lập, tự do và thiêng liêng của Tổ quốc. Trong cuộc sống đấu tranh gieo neo, những người lính của chúng ta đã kết đoàn, gắn bó với nhau. Một tình cảm mới phát sinh và ngày càng thâm thúy và thiêng liêng hơn. Đó là tình đồng chí.
Thi sĩ Chính Hữu tỏ ra khá nhạy bén lúc phát xuất hiện điều khiến những người tưởng như xa lạ lại dễ gần và hiểu nhau hơn, đó là xúc cảm và những câu chuyện về quê hương của mỗi người. Quê hương anh là vùng nước mặn của đồng bằng ven biển. Làng tôi là một làng trung du. Chúng tôi sinh ra và lớn lên ở những vùng quê nghèo túng tương tự nhưng rất giàu lòng yêu nước và ý thức yêu nước. Bỏ lại lũy tre, cây đa, giếng nước, mái tranh, ruộng vườn… cùng nhau lên đường chống giặc ngoại xâm.
Trong bài thơ Các đồng chí, hình ảnh thơ mang tính chất nói chung rất cao. Thi sĩ đã tập trung trình bày những nét tương đồng của bao người chiến sĩ nông dân cầm súng để tạo nên chân dung người chiến sĩ Vệ quốc đoàn buổi đầu kháng chiến:
Áo của bạn rách vai Quần của tôi có vài miếng vá
Nụ cười đông lạnh
Ko có giày
Một số tay nắm bị thương.
Khó khăn, thiếu thốn nhưng vẫn vui tươi, tin tưởng vào thắng lợi thế tất của cách mệnh. Đó là ý thức sáng sủa, dũng cảm của người Việt Nam từ trước tới nay.
Chính Hữu đã khép lại bài thơ bằng một hình ảnh thơ đẹp:
Rừng hoang vu sương muối đêm nay
Sát cánh bên nhau chờ quân địch tới
Đầu súng trăng treo.
Chủ nghĩa hiện thực gan góc và sự lãng mạn bay bổng đã hòa quyện vào nhau để tạo nên hình ảnh mang tính biểu tượng đó. Đêm khuya đợi giặc, trăng đã ngang tầm súng. Bất thần, quân nhân ta có một phát hiện thú vị: “Đầu súng trăng treo”. Câu thơ như một tiếng reo vui hồn nhiên nhưng đầy hàm ý. Trong sự đối lập giữa súng và trăng, người đọc vẫn tìm thấy một mối liên hệ chặt chẽ. Khẩu súng tượng trưng cho ý thức quyết tâm đánh thắng quân địch xâm lược. Mặt trăng tượng trưng cho cuộc sống bình yên, hạnh phúc. Đầu súng và vầng trăng là hai hình ảnh trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam quật cường, quả cảm.
Đúng như tên gọi, ca khúc Đồng chí là bức chân dung sống động về anh quân nhân Cụ Hồ thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Chính Hữu đã vẽ nên bức chân dung đấy bằng tình mến thương, cảm phục thành tâm, thâm thúy.
Trong bài Ánh trăng được Nguyễn Duy sáng tác năm 1978, lúc tổ quốc đã sống trong ko khí hoà bình thống nhất được ba năm, hình tượng thơ cũng được xây dựng bằng sự liên kết giữa tự sự và trữ tình. Bài thơ như một lời tự nhắc nhở của tác giả về những năm tháng gieo neo đã qua của đời lính gắn bó với tự nhiên, tổ quốc bình dị, hiền hòa. Nó có ý nghĩa nhắc nhở mọi người về thái độ sống, uống nước nhớ nguồn, giữ ân nghĩa, thủy chung với quá khứ.
Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ mang nhiều tầng ý nghĩa. Vầng trăng gắn liền với những kỉ niệm của tuổi thơ trên quê hương dấu yêu. Vầng trăng gắn liền với cuộc đời đấu tranh gieo neo, luôn đương đầu với quân địch:
Thuở nhỏ sống với đồng.
với sông và sau đó với biển
trong chiến tranh trong rừng
mặt trăng trở thành bạn tâm giao
Vầng trăng là hình ảnh của tự nhiên vĩnh hằng. Giữa chiến tranh, vầng trăng như một niềm xoa dịu, xoa dịu tâm hồn người lính, chắp cánh cho trí tưởng tượng của họ bay bổng, vượt qua đau thương, chết chóc, khơi dậy khát vọng cháy bỏng về một cuộc sống hòa bình. Con người và tự nhiên là một.
Trần truồng với tự nhiên
hồn nhiên như cỏ
nghĩ rằng ko bao giờ quên
mặt trăng của tình yêu
Xúc cảm trữ tình của thi sĩ chảy qua lời kể theo trình tự thời kì: vầng trăng với tuổi thơ, vầng trăng với đời lính và hiện giờ vầng trăng với con người trong cuộc sống yên bình.
Trong âm hưởng của mấy khổ thơ cuối như có gì đó day dứt, hối lỗi và tự trách mình đã quên trăng:
Kể từ lúc trở lại thị thành
thân thuộc với ánh sáng điện, cửa gương
mặt trăng đi qua ngõ
như một người lạ trên đường phố
Ở thời khắc này, trăng ko chỉ đơn giản là vầng trăng đại diện cho tự nhiên nhưng mang ý nghĩa tượng trưng cho quá khứ thâm thúy và ý nghĩa. Trăng trước sau vẫn thế nhưng lòng người đã thay đổi. Vầng trăng tri ân tưởng như đã in sâu vào tim tôi nay lại bị nhìn bằng ánh mắt vô cảm như một người xa lạ đi ngang qua.
Điều làm tôi nhớ tới mặt trăng là một sự cố mất điện bất thần. Cả căn phòng trong tòa nhà tối om và khoảnh khắc đấy, vầng trăng xuất hiện trước mắt vẫn còn đầy đặn, lung linh huyền ảo, soi rọi những góc khuất trong tâm hồn con người. Ánh trăng đánh thức những gì tốt đẹp nhất bị bao phủ bởi cuộc sống ngày nay ồn ĩ, náo nhiệt:
Ngửa mặt lên và nhìn vào khuôn mặt của bạn
cái gì đó đẫm nước mắt
giống như đồng là một chiếc xe tăng
giống như một con sông là một khu rừng
Mặt trăng tròn và tròn
kể cho tôi nghe về một người tình cờ
ánh trăng yên lặng
đủ để làm tôi ngạc nhiên.
Bài thơ Các đồng chí của Chính Hữu trình bày hình ảnh người chiến sĩ cách mệnh và sự gắn bó keo sơn của họ qua những hình ảnh, cụ thể tiếng nói giản dị, chân thực, giàu sức biểu cảm. Ánh trăng là tiếng lòng, là suy tư của chính Nguyễn Duy về quá khứ và ngày nay được trình bày bằng giọng điệu tình cảm tự nhiên, với hình ảnh vầng trăng đầy sức gợi cảm.
Hai bài thơ được sáng tác ở hai thời kỳ không giống nhau nhưng cùng một chủ đề về người lính. Đặt hai hình tượng thơ song song, ta sẽ thấy chúng bổ sung cho nhau để hoàn thiện bức chân dung đời sống ý thức phong phú, cao đẹp của những con người trực tiếp cầm súng bảo vệ non sông tổ quốc.
Bạn thấy bài viết Giỏi Văn – Bài văn: Phân tích văn pháp xây dựng hình ảnh thơ trong các bài thơ “Đồng chí” (Chính Hữu) và “Ánh trăng” (Nguyễn Duy) có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Giỏi Văn – Bài văn: Phân tích văn pháp xây dựng hình ảnh thơ trong các bài thơ “Đồng chí” (Chính Hữu) và “Ánh trăng” (Nguyễn Duy) bên dưới để thso2tanthuy.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường tiểu học số 2 Tân Thủy
Phân mục: Ngữ Văn
Nguồn: thso2tanthuy.edu.vn
